TAŞHAN  (Ahmet Bey Hanı) (Mut İçel)   “Karamanoğulları Dönemi Mimarisi” Osman Nuri DÜLGERLER, Türk Tarih Kurumu Yayınları VI. Dizi - Sayı 66 Ankara 2006 ISBN 975 - 16 - 1851 - 7; HANLAR VE KERVANSARAYLAR hakkında yaptıranı mimar ve ustaları bildirilmemekle birlikte şöyle bilgi vardır:   İçel İli Mut İlçesi merkezindedir. Hanın herhangi bir yazıtı, vakfiyesi bulunamamıştır. Yapı birçok onarım geçirdiğinden hanın herhangi bir yerinde, yazıtın yer alacağı boşluk görülmemektedir. Bu nedenle Mut Kalesi içerisinde, eski ortaokul duvarındaki yazıtın bu yapıya ait olup olmadığını bilemiyoruz. Ancak yapının tekniğine, cephe anlayışına, kullanılan ahşap gergilere, tonoz örtüde kullanılan malzeme v.b. detaylara bakarak yapıyı XV. yy. ortalarına tarihlendirebiliriz. Kaynak: Mut Taş Han şu yayınlarda yer almıştır: AREL, M. (1962) “Mut’taki Karamanoğulları Devri Eserleri”, Vakıflar Dergisi, S.V, Ankara, s. 248-249; ATLAY, N. (1976) Mut Tarihi, Karaman, s. 74-75 KONYALI, İ.H. (1967), Karaman Tarihi, İstanbul s. 748-757. Mut Taş Hanı, AREL, M. (1962) s. 249 da Mut Kalesi içerisindeki ortaokul duvarında bulunan yazıta dayanarak Karamanoğullarına bağlamakta ise de KONYALI, İ.H. (1969) s. 749-750 de Sicilli Osmani C.3, s.235’e dayanarak Hacı Sunullah Paşa tarafından (H. 1136) 1723 yılında yaptırıldığını söyler. Ancak Sicilli Osmani’de Sunullah Paşa’nın İçel Mutasarrıflığı yaptığı yıllar ve ölüm tarihi dışında hiç bir bilgi bulunmamaktadır. Ancak yapıda kullanılan malzeme, yapım tekniği, cephe anlayışı v.b. noktaları göz önüne alarak biz yapıyı 15. yy. ortalarına tarihlendirmekteyiz.   Çevresine ve hanın üst kısmına birçok yapı yapılması nedeniyle, özelliğinden çok şey yitirmiş olan han, güney-kuzey doğrultusunda yerleştirilmiştir. Ortadaki bir tür açık revaklı avlu, 30,50 metre X 19,80 metre ölçüsündedir. 0,68 metre X 0,75 metre ölçüsündeki kesme taş ayakları gerisindeki revak koridoru 2,55 metre eninde ve üstü tonozla örtülmüştür. Köşe ayaklar 1,10 metre X 1,10 metre ölçüsündedir. Revak gerisinde, dördü köşelerde olmak üzere toplam 39 oda yerleştirilmiştir.   Her odada bir odacık, üç raf nişi bulunmaktadır. Dış duvardaki raf nişleri iki katlı olup alttaki niş dikdörtgen, üstteki ise sivri kemerlidir. Mehlika Arel bu nişlerin pencere olduğunu ileri sürmekteyse de, bunu doğrulayacak herhangi bir izle karşılaşılmamıştır. Köşe odalara dar ve uzun bir koridordan girilir. Bu odalar kare planlı olup, üst örtüleri çapraz tonozlarla gerçekleştirilmiştir. Köşe odaların iki yanındaki odaların geometrileri, köşe odalara girişi sağlamak amacıyla bozulmuştur. Bunların dışındaki odalar dikdörtgen planlıdır ve üst örtüleri beşik tonozdur.   Hanın doğu kanadının ortasındaki mekân, ahıra bağlantıyı sağlayan geçit olarak düzenlenmiştir. Bu geçitin eni, diğer odalardan daha dar düşünülmüştür. Bu geçitin karşısında batı kanatta ise, çatıya çıkış merdiveni yerleştirilmiştir. Merdiven arkasında kalan boşluk merdivene bitişik odaya eklenmiştir.   Bu bölüm üstü aynalı tonozla örtülmüştür. Revakın üzeri tonozla örtülmüş, ayak aralarındaki kemerler tonoz içerisine doğru uzatılarak bu bölümlerde yarım çapraz tonozlar oluşturulmuştur. Hanın doğusunda yer alan ahır bölümü, bugün 13,50 metre eninde bir avlu şeklindedir. Han ile bağlantıyı sağlayan geçitin önüne 1960 yılında bir sundurma yapılmıştır.   Güney cephede yer alan han girişi dışa bir eyvan biçiminde açılmakta, taç kapıları anımsatan bir biçimde dışa taşmaktaysa da, çevreye yapılan yapılar kapının özelliğinden çok şey yitirmesine neden olmuştur.   Giriş kapısının önünde bir saçağın bulunduğu, kapının üst bölümündeki taş konsollar ve saçak göğüslerinin yerleştirildiği destek izlerinden anlaşılmaktadır. Karşılıklı iki nişin yer aldığı giriş eyvanı içerisinde, bugün dama çıkış için muhdes betonarme merdivenler yapılarak tümüyle bozulmuştur. Girişin avluya bağlandığı bölüm, revak ayak araları açılarak ve üst örtüsü çapraz tonoz yapılarak vurgulanmıştır.   Handa genelde taş malzeme kullanılmıştır. Kesme taş avlu cephesi, revak ayakları, giriş eyvanı cephesinde kullanılmıştır. Oda giriş kapılarının söve kemerleri ile ocak yaşmaklarında da yine kesme taş kullanılmıştır. Bunun dışındaki duvarlar ve örtüde sıralı moloz taş kullanılmıştır.   Çatı çıkış merdiveninin arkasındaki küçük mekânla, bağlı bulunduğu oda arasındaki kemer tuğladandır. Avlu revak ayaklarını birbirlerine ve duvarlara bağlayan gergi çubukları ise kesme taştır. Yapı birçok onarım gördüğü için orijinal süs elemanlarıyla karşılaşılmamıştır.   Derleyen Şerafettin GÜÇ